Prezentujemy ostatnią część relacji ppłk. Kazimierza Halickiego opublikowaną w 1961 roku w Londynie w III tomie „Przeglądu Zrzeszenia Kół Pułkowych Kawalerii. Zachowujemy oryginalną pisownię i zastosowane przez autora skróty charakterystyczne dla języka raportów wojskowych z tamtego okresu.
        Tymczasem zaczął się robić dzień. Bojąc się zaskoczenia przez broń pancerną, postanowiłem ruszyć dalej, nie czekając na resztę grupy by znaleźć się jak najszybciej w lesie na południe od m. Michałówka.
        Szpica wychodząc z lasu natknęła się na trzy czołgi niemieckie, wychodzące z m.Rzyczki. Czołgi swym ogniem spędziły ja z pola do lasu zabijając konia w taczance i raniąc woźnicę. Kilka granatów rzuconych pod czołowy czołg zmusiło czołgi do wycofania się do m. Rzyczki.
        W tej sytuacji wdałem następujący rozkaz: 1) zamiarem moim jest zdobyć podstawę wyjściową do natarcia na m. Rawa Ruska przez opanowanie m.Rzyczki i wzgórza 217. Czarne.
        2) II dyon konny wzmocniony jest szwadronem ckm. z dyonu ckm. zgrupowania natrze i zdobędzie m.Rzyczki.
        3) Dwa szwadrony kolarzy wzmocnione jednym szwadronem ckm.z dyonu ckm. zgrupowania przez m. Bożenka natrą i zdobędą wzgórze 271.Czarne.
        4) Baon strzelców granicznych w południowym występie lasu na zachód od toru kolejowego - gotowy do wsparcia natarcia na m.Rzyczki.
        5)Odwód: I dyon konny na stacji Zielona; dyon pieszy przy k.231 na szosie od południa od m. Michałówka.
        6)Tabor bojowy Michałówka .Reszta taborów Uhnów. v 7) Moje m.p. skrzyżowanie szosy Michałówka – Rzeczki z torem kol. Rawa Ruska –Uhnów.
        Natarcie na m.Rzyczki ruszyło o godz.8-ej i po krótkim oporze około godz.8.30 miejscowość ta została zajęta. c Natarcie kolarzy ruszyło o godz.8.30, zajęło początkowo wzgórze 271 Czarne, lecz natychmiast zostało zepchnięte z powrotem do m. Bożenka przez przeciwuderzenie pancerne. Po zajęciu m.Rzyczki przez dyon mjr.Kapuścińskiego nieprzyjaciel położył silny ogień artyleryjski na tę miejscowość, wzniecając pożary. Próbę wyjścia w kierunku na Żuków i Hrebenne nieprzyjaciel udaremnił ogniem artylerii i przeciwuderzeniem czołgów. Rozpoznanie na Wydra - Szuwary stwierdziło silną obsadę lasu na południe od tych miejscowości.
        Około godz.9.30 jasnym mi się stało że, mam przed sobą przeważającego wroga i przebicie się przez Rawę Ruską będzie dla grupy płk.Hanki – Kleszy bardzo ciężkie. Postanowiłem więc próbować czy się nie uda obejść m. Rawa Ruska przez lasy Siedliska.
        W tym celu wydałem następujący rozkaz majorowi Walczyńskiemu dowódcy I dyonu konnego:
        1) mjr.Japuściński zdobył i trzyma miejscowość Rzeczki, posuwać się dalej nie może. Kolarze walczą w m. Bożenka. Nieprzyjaciel obsadza wzgórza przy Żuków, północną lizjerę lasu na oudnie od Wydra i wzgórze 271 Czarne. Stwierdzono większą ilość czołgów.
        2) Zamiarem moim jest pod osłoną dyonu mjr.Kapuśińskiego i kolarzy przejść do lasów na zachód od szosy Lubycza Królewska – Rawa Ruska.
        3)Zadaniem Pana Majora jest: jak najszybciej rozpoznać możliwości przejścia zgrupowania przez Kornie- Mosty Małe do lasów na zachód od szosy Lubycza Królewska – Rawa Ruska. Meldunki terminowe:
z Kornie, 2 po przekroczeniu szosy Lubycza Królewska – Rawa Ruska.
1) Moje m.p. bez zmian.
2) Składnica meldunkowa stacja kol. Zielona / wystawia szwadron łączności.
        I dyon konny ruszył o godz.10-ej. Około godz.10:30 zjawiły się nad lasem zajętym przez zgrupowanie dwa samoloty rozpoznawcze nieprzyjacielskie, które ostrzeliwały poszczególne oddziały z ckm. W tym czasie ogień artylerii nieprzyjacielskiej na .m Rzyczki i południowa lizjerę lasu wzmógł się i około godz.11-ej wyszło uderzenie czołgów i piechoty nieprzyjacielskiej z linii folwark Barany –Żuków na m. Rzyczki. Północne skrzydło tego natarcia miało powodzenie i przeszło przez za Wodą i weszło między m.Rzyczki a las zajęty przez gros zgrupowania. Jednocześnie wyszło natarcie piechoty nieprzyjacielskiej z lasu na południe od Wydra i uderzyło na folwark Rzeczki. Sytuacja zrobiła się bardzo nieprzyjemna. W każdej chwili dyon mjr.Kapuścińskiego mógł być rozbity.
        Zdecydowałem się wykorzystać zauważoną w poprzednich działaniach obawę niemieckich czołgów przed natarciem świeżych oddziałów i uderzyć natychmiast stojącym na lizjerze baonem strzelców granicznych na czołgi. Posłałem z rozkazem tym mjr.Szpietowskiego, mego zastępcę i szefa sztabu. Mjr. Szepietowski widząc wahanie i niezdecydowanie tak dowódcy baonu ppłk.Batsha, jak i dowódców kompanii obejmuje dowództwo baonu i na czele I kompanii rusza do natarcia .W momencie wyjścia z lasu ogień nieprzyjacielskiej artlerii i czołgów kieruje się na wychodzący baon.
        Pierwsza kompania ma kilku zabitych i kilkunastu rannych; zaczyna się cofać. Jednak mjr.Szepietowski zmusza ja swym przykładem do dalszego natarcia, co pociąga i druga kompanię. Jednocześnie por. Czernichowski organizuje z własnej inicjatywy przeciwnatarcie dwóch plutonów z cmentarza na Rzeczki, por. Drobyszwski ogniem ckm. nie pozwala zejść piechocie piechocie czołgów. Na widok natarcia czołgi niemieckie wycofują się, pozostawiając dwóch zabitych i jednego jeńca. Położenie jest uratowane.
Jest godzina 12-ta.
        W tym czasie natarcie niemieckiej piechoty wspartej czołgami od zachodu na m.Rzyczki zostaje przez majora Kapuścińskiego odparte. Natarcie niemieckie przez m.Wydra przez dłuższy czas nie może zdobyć folwarku Rzeczki bohatersko bronionego przez wachm.pchor. Lubomirskiego. W końcu otoczony ze wszystkich stron, po walce wręcz folwark zostaje zdobyty przez Niemców około dodz.12:30. Natarcie niemieckie wsparte czołgami ze wzgórza 271 Czarne na m.Bożenka zostaje odparte. Koło godz.12:30. otrzymuję meldunek od mjr.Walczyńskiego, że nie mógł wyjść lasu na Kornie z powodu obecności czołgów nieprzyjacielskich. Około godz.14-ej nieprzyjaciel ponawia natarcie na Rzeczki od zachodu. Natarcie zostaje odparte. Miejscowość Rzyczki w płomieniach od ognia artylerii. Kilka czołgów przerywa się przez Rzyczki i dochodzi do mego m.p. Zaatakowane kilkoma granatami wycofują się.
        Na moje meldunki od płk. Hanki Kleszy odpowiedzi nie dostaję. Piechoty i artylerii grupy wiąż nie ma. Npl. Widząc, że nie mam artylerii może lada chwila uderzyć energiczniej i rozbije mi dyon majora Kapuścińskiego, który siedzi w palących się Rzeczkach i ma duże straty. Decyduję się wycofać z m.Rzyczki i utrzymać południowa lizjerę lasu podejścia reszty grupy.
        Wydaję następujący rozkaz:
        1) Zamiarem moim jest bronić się do podejścia głównych sił grupy na południowej wizjerze lasu. Czołowemu pułkowi piechoty.
        2) Na wizjerze tej zajmie stanowiska obronne baon strzelców granicznych do godz.15-ej.
        3) Mjr. Kapuśćiński o godz.15-ej.rozpocznie odwrót z m.Rzyczki.Po przejściu wizjery lasu przechodzi do odwodu zrupownia – w lesie przy drodze st. Zielona Wierzbina. Ma nakarmić ludzi i konie i być w pogotowiu.
        4) Mjr.Walczyński jednym szwadronem ubezpieczy las od zachodu i południowego wschodu.
        5) Moje m.p. na szosie na południowej lizjerze lasu.
        Dyon majora Kapuścińskiego oderwał się od nieprzyjaciela i bez strat wycofał się z miejscowości Rzyczki. Odwrót zakończył o godz.15:30. Około godz.16-ej czołgi nieprzyjaciela natarły od miejscowości Rzyczki wchodząc do lasu. Baon strzelców granicznych zaczął dość bezładnie wycofywać się. W tym czasie jednak przybyło do mnie jedno działo z działonu artylerii grupy. Użyłem go jako działo ppanc., organizując przeciwnatarcie dyonu pieszego. Około godz.17-ej czołgi nieprzyjacielskie ustąpiły i dyon pieszy osiągnął lizjerę lasu. O tejże godzinie przybyło na wysokość st. Zielona czoło kolumny głównej grupy.
        Płk Hanka Kulesza wydał rozkazy natarcia na m.Rzyczki czołowemu pułkowi piechoty. Moje zgrupowanie po zajęciu przez piechotę m.Rzyczki miało przejść do odwodu grupy w części lasu na północ od st. Zielona. Około godz.19-ej m. Rzyczki po słabym oporze zostało opanowane przez naszą piechotę.
        Udałem się do płk.Hanki Kuleszy z zapytaniem, kiedy będzie nacierał na Rawę Ruską. Odpowiedział mi, że piechota jego jest tak zmordowana, że musi przez tę noc odpocząć. Wobec wiadomości o tym, że wojska sowieckie zajęły Bełz i posuwają się na zachód, zdaniem moim, zachodziła obawa, że w dniu jutrzejszym jeżeli przez noc będziemy bezczynni możemy być wzięci w dwa ognie i bądź rozbici, bądź zmuszeni do kapitulacji.
        Obie te ewentualności mnie nie pociągały. Żołnierz mój bił się dziś doskonale i pomimo dużych strat zachował dobry nastrój, przekonany byłem, że można się z nim ważyć jeszcze dziś na próbę przebicia się. Pozostanie w składzie bezczynnej grupy płk. Hanki Kuleszy sprowadzić musi zagładę.
       Wobec tego postanowiłem:
        Nakarmić ludzi i konie i około godz.23-ej, zameldowawszy o tym płk.Hance Kuleszy opuścić grupę i korzystając z nocy przekraść się ewentualnie przebić się przez szosę Rawa Ruska – Tomaszów Lubelski i jak najdalej odstawić się na południe. Wyznaczyłem wobec tego odprawę na godz.21.30 i wraz z majorem Szepietowskim zaczęliśmy studiować mapę i wybierać drogę, po której pójdziemy. Sytuacja zgrupowania była w tej chwili następująca:
        1) dowództwo – w lesie przy pojeździe kolejowym na płn. od st. Zielona.
        2) I/II dyon konny, dyon ckm, szwadron łączności i szwadron pionierów w lesie po obydwu stronach drogi od stacji Zielona do m.Wierzbica.
        3) Dyon pieszy i baon strzelców granicznych w lesie 1 kilometr na południe od m.Michałówka przy szosie.
        4) Tabor bojowe przy oddziałach.
        5) Tabor zgrupowania w m.Michałówka.
        W tej sytuacji godz..21-ej na część płn. lasu na zachód od toru kolejowego Rawa Ruska – Hunów zwaliła się nawała ognia kilku dyonów artylerii średniego kalibru.
        Pierwsze serie padły na dość ciasno stojące szwadrony, powodując duże straty rannych i zabitych. Zapanowała panika i za kilka minut pozostałem ja, mjr.Szepietowski i ppor. lek.wet., który przybył do mnie z meldunkiem.
        Artyleria strzelała dalej, lecz tylko po lesie; sądziłem, że w chwili kiedy jeźdźcy znajdą się poza lasem i już nie pod ogniem – opamiętają się i oficerowie zaczną ich zbierać. Poczem pomyślą o nawiązaniu łączności ze mną. Artyleria cała noc do lasu strzelać nie będzie; jak przestanie na pewno przyjdą gońcy na moje ostatnie m.p. Postanowiłem pozostać na miejscu.
        I rzeczywiście, po jakiejś pół godzinie artyleria przestała strzelać i po pewnym czasie zameldował się u mnie ppor. Załuski z meldunkiem od mjr.Kapuścińskiego, że zbiera ludzi w m.Michłówka i ma około 2 - szwadronów. W tym część ludzi z I dyonu. Zapytuje o rozkazy. W pierwszej chwili chciałem by szwadrony na dawne m.p., lecz pomyślałem, że artyleria znowu może nas napaść i wtedy już dzisiaj nikogo nie zbiorę, kazałem zostać wojsku w m. Michałówka, a przysłać do mnie łączników i, jeżeli się uda niech odnajdą moje konie.
        Sytuacja zgrupowania gwałtownie się zmieniła. To co było najbardziej zdolne do pokonania trudów wyprawy na Węgry jest rozproszone, przed południem odszukać i znowu zorganizować się nie da. Mowy więc nie ma o wykonaniu dziś jeszcze marszu nocnego, a jutro może być za późno. Mam na miejscu i całe tylko dyon pieszy i baon strzelców granicznych.
        Nieprzyjaciel przez całą noc co jakieś pół godziny ostrzeliwał nawałami artyleryjskimi las.
        Otrzymałem wezwanie na odprawę do dowództwa grupy na godz.24-tą do szkoły w m. Michałówka. Na odprawie obecni byli wszyscy dowódcy samodzielnych jednostek.
        Na wstępie płk.Hanka Kulesza zażądał od nas meldunków sytuacyjnych naszych oddziałów. Wynikało z nich, że poza dyonem artylerii i częścią mojego zgrupowania reszta nie jest zdolna do walki. Jednocześnie płk.Hanka Kulesza powiadomił nas, że wojska sowieckie są w Karczowie i z rana możemy ich mieć na karku.
        Wysłuchawszy dość pesymistycznej oceny sytuacji przez poszczególnych dowódców, płk.Hanka Kulesza zadecydował kapitulację.
        Na prowadzenie rozmów w tej sprawie z dtwem niemieckim wyznaczył mnie jako swego zastępcę i jednego z dowódców pułków piechoty ppłk dypl./nazwiska nie pamiętam/ był on przed 1.IX.1939 szefem sztabu D.O.War.-Wilno/.
        Prosiłem płk. Kuleszę o zwolnienie mnie z wykonania tego rozkazu, lecz on się na to nie zgodził.
        O godz.5-ej dnia 25.IX. przekroczyliśmy linie niemieckie. Przyjechał oficer ze sztabu 4-ej dywizji lekkiej i z nim zostało uzgodnione zawieszenie broni na czas trwania pertraktacji. Do wydania zarządzeń u nas mój współtowarzysz musiał wrócić, gdyż jego pułk był w pierwszej linii.
        Musiałem wiec pojechać do sztabu niemieckiej dywizji sam. Po zameldowaniu się u dowódcy niemieckiej 4-ej dywizji lekkiej, zostały mi zaproponowane następujące warunki kapitulacji dla grupy:
        1) kapitulacja jest honorowa,
        2) oficerowie zachowują broń boczną,
        3) wszyscy żołnierze zachowują swój osobisty dobytek,
        4) wojsko ma złożyć broń przed wyznaczonym do tego baonem,
        5) składanie broni na szosie Rzyczki-Rawa Ruska,
        6) żołnierze po złożeniu broni stają się jeńcami,
        7) ranni nasi mają być odwiezieni przez niemieckie i nasze sanitarki do szpitala 4-ej dywizji lekkiej na leczenie,
        8) jeńcy niemieccy mają być zwolnieni,
        9) początek składania broni godz.10.30.
        Ponieważ nie miałem upoważnienia do przyjmowania warunków kapitulacji odjechałem z oficerem sztabu niemieckiej 4 - ej dywizji lekkiej do płk.Hanki Kuleszy, który wstawił jakiś dodatkowy warunek mniejszej wagi i kapitulację podpisał. Po wydaniu rozkazu o kapitulacji płk.Hanka Kulesza ze swym sztabem na rozkaz dcy 4-ej dywizji lekkiej pojechał do m.Rawa Ruska.
        Ja na odprawie oficerskiej poinformowałem o sytuacji i ogłosiłem, że w tym położeniu nie zmuszam nikogo, żeby szedł do niewoli. Kto decyduje się na przedzieranie się przez granicę, niech zraz znika z rejonu. Ja jestem w położeniu przymusowym i do niewoli iść muszę razem z żołnierzami, którymi dowodziłem. Około godziny 13-ej przyszła kolej na składanie broni przez moje zgrupowanie. Wtedy z rozkazu dowódcy 4-ej dywizji lekkiej zostałem z mym sztabem odseparowany i odstawiony do st. zbornej w Jarosławiu. W czasie rozmów o kapitulację i aktu składania broni zachowanie się żołnierzy 4 - ej dywizji lekkiej było bardzo poprawne.

Ułan Wołyński nr 45. Rok 2012
Obsada personalna Zgrupowania Kawalerii ppłk.Halickiego (próba rekonstrukcji)
Włodzimierz Majdewicz